Ngay từ chương đầu tiên của cuốn sách Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ, thằng cu Mùi đã diễn tả cuộc sống hết sức chán nản lúc tám tuổi của nó: một ngày quanh đi quẩn lại cũng chỉ có vài chuyện như đi học, ăn, ngủ trưa và làm bài tập. Chẳng mấy chốc lại hết một ngày.
Từ giây phút này trở đi thì đời tôi tẻ nhạt vô bờ bến.
— Thằng cu Mùi
Nó chỉ cần kể một ngày là đủ, không cần kể thêm những ngày khác. Đơn giản là ngày nào cũng giống ngày nào. Một ngày như mọi ngày, như người ta vẫn nói. Thật đơn điệu.
Phải chăng cuộc sống vốn dĩ tẻ nhạt như thế?
Nhưng sau này tôi mới nhận ra, tẻ nhạt là niềm vui. Hình như có cái gì đó sai sai. Tẻ nhạt mà vui? Ừ, thật đấy. Cu Mùi nó nhận ra khi lớn lên, còn có một cách nhìn khác về sự lặp lại: đó là sự ổn định, sự hài lòng với những gì mình đang có. Với tôi, nó cũng là một dạng vui.
Tôi đọc một bài viết rất hay viết về sự nhàm chán: The Fundamentals of Boring: Boring is Fun (Những điều cơ bản về sự nhàm chán: nhàm chán là niềm vui). Tôi xin dịch một số đoạn tôi thích về cuộc sống "tẻ nhạt" này:
Tôi thường nghĩ chỉ có một dạng niềm vui thôi: sự khoái lạc. Trong đầu tôi, tất cả những thứ khác chúng ta làm hằng ngày để tồn tại—đi học, đi làm, làm việc nhà—thì không hề vui. Nhưng sau này tôi biết rằng thực ra niềm vui được chia làm hai dạng: (1) niềm vui thuần thuý (có thể phải trả giá), và (2) niềm vui được tạo ra trong tương lai nhưng phải chịu khổ ở hiện tại. Ngoài hai dạng nay ra thì là dạng không vui: không hề vui tí nào, không vui bây giờ, không vui lúc sau, nói tóm lại là thề là không bao giờ làm nữa.
— James Tuber
Tất cả chúng ta đều biết và thường bị cám dỗ bởi dạng thứ nhất. Một đêm đi nhậu với bạn bè, một ngày lười biếng không làm gì cả, một lần may mắn trúng số. Đây là khái niệm vui mà hầu như tất cả mọi người đều nghĩ đến khi nói về niềm vui, nhưng ra niềm vui này thường không kéo dài lâu, không tạo ra sự dễ chịu hay hài lòng.
Dạng thứ hai là dạng niềm vui bị trì hoãn. Như là đi leo ngọn núi cao và khó, hay chạy đến km thứ 20 của một cuộc thi marathon, hay học ngày học đêm luyện thi cử. Những lúc như thế, chỉ muốn chửi thề trong lòng và tự hỏi tại sao phải khổ sở như vậy.
Nhưng sau tất cả, những đau đớn vật vã sẽ qua đi, để lại một niềm vui dâng trào. Thật tuyệt làm sao khi đứng trên ngọn núi cao nhìn xuống cảnh vật xung quanh hùng vĩ sau hàng giờ trèo đèo lội suối. Thật sướng làm sao khi lê lết đôi chân này cán đích 42.2km. Bao nỗ lực được đền đáp khi có được điểm cao mong muốn. Bạn sẽ cảm được sự vui sướng dài lâu khi đạt được mục đích. Và lạ thay, bạn muốn làm lần nữa.
Tôi là đứa bị điểm B môn thể dục ở trường. Tôi là đứa ghét tập thể dục. Ba mẹ thường xuyên ép tôi phải tập chạy. Tôi thường giả bộ chạy, rẽ vào một góc cua và khi biết tôi đã khuất xa tầm nhìn thì tôi liền ngồi bệt xuống vệ đường và cứ ngồi đó 20-30 phút. Tôi ngồi than thở, kêu gào với bản thân việc chạy bộ thật ngu xuẩn. Sau đó thì tôi lại chạy về nhà, giả bộ như là vừa mới chạy đứt cả hơi. Tôi biết việc chạy tốt cho tôi. Tôi biết nếu tôi chạy đều, tôi sẽ giảm cân. Tôi biết là nếu tôi chạy, nhịp thở của tôi sẽ tốt hơn. Tôi biết tôi sẽ có nhiều năng lượng hơn. Nhưng mà tôi có chạy không? Tất nhiên là không. Chúng ta thường tìm mọi cách có thể để tránh làm những thứ mà chúng ta biết là tốt cho bản thân.
— James Tuber
Thật ngang trái là những thói quen cần có nhất để tạo ra sự thành công—trong cuộc sống hay công việc—lại là những thứ nhàm chán nhất:
Ngủ đủ tám tiếng một ngày, tập thể dục đều đặn, ăn nhiều trái cây rau xanh
Tập thiền, đọc sách, tập viết lách
Rèn luyện những kỹ năng như đánh đàn, suy luận, học tính toán
Dù chúng ta biết những điều trên là hữu ích nhưng chúng ta vẫn cố né tránh. Vì sao? Vì đơn giản là nó quá nhàm chán. Làm một việc mà cứ lập đi lập lại thì chẳng vui tí nào, như thằng cu Mùi lúc tám tuổi nhận ra. Và rất thường xuyên, chúng ta không nhận ra được sự liên hệ giữa kết quả trong tương lai với sự vất vả ở hiện tại. Không có công thức nào báo trước rằng 35 ngày sau ngày đầu tiên chạy bộ, một cục mỡ dày hai cm sẽ biến mất khỏi cơ thể, hay da chúng ta sẽ đẹp ra sau khi ăn mười nải chuối, và sáu ký cà chua. Nỗ lực là một quá trình lâu dài và kết quả thường đến ở những thời điểm không đoán trước.
Happiness is the longing for repetition.
— Milan Kundera
*Hạnh phúc nằm ở sự lặp lại.
Chúng ta học những kỹ năng cần có trong cuộc sống này qua việc luyện tập đều đặn và sự kiên trì. Nếu chúng ta có một nếp suy nghĩ đúng, một phương pháp rèn luyện đúng, chúng ta sẽ học được cách yêu thích sự nhàm chán, và thậm chí cảm thấy nó thật vui!
Còn tiếp...Ở Phần II, tôi sẽ chia sẻ thêm những quan điểm và kinh nghiệm cá nhân để làm chủ sự nhàm chán.